Hai uns tiempos zafiórun-me para falar, nuas Jornadas, subre ls lhaços antre las lhénguas i la pátria. Penso you qu’esse zafio haberá salido de l’eideia de ‘pátria lhenguística’, presente na conhecida fraze de Fernando Pessoa (Bernardo Soares), “la mie pátria ye la lhéngua pertuesa”. I la berdade ye qu’eilha yá fizo correr muita tinta, indas que, penso you, poucos conhéçan las outras palabras de l parágrafo adonde stá!
Bien se puode dezir que, por estes tiempos, las flores son rainhas. Falo, an purmeiro, de la Primabera i de la maneira cumo eilha biste ls campos de todas las colores. I falo tamien de l 25 d’Abril i de ls crabos que, por todas las rezones bien conhecidas, son la flor símbolo de la Lhiberdade.
Ye Márcio. Na mitologie mirandesa este era, datrás, l més mais temido. Ampeçában ls purmeiros sinales de Primabera mas, cun eilhes, benien tamien las zgraniçadas i l friu, amostras de sentido cuntrairo que traien maleitas, pa la giente cumo pa ls animales, tan brabas que, diç ua cunta, este més matou a sue mai cun ua scarambanada.
Na Grécia Antiga, l tiempo era un don de ls diuses. Zeus era l duonho i senhor de las nubres, de l’auga i de ls trúnios. Ls remanos chamórun-le Júpiter i dórun-le l sobrenome de ‘Tonante’ – Jupiter Tonans – ou seia, aquel que probocaba l trúnios.
La stória de las palabras ye la stória de l mundo. Las palabras son eimigrantes an cata de quien les deia acolhida. Cun eilhas lhieban la sue i la nuossa stória, la sue i la nuossa eidentidade. Arrástran cun eilhas mudanças, eiboluçones, registros de lhuitas, d’amores i de todo aquilho que ye própio de la spece houmana. Drentro de cada ua cáben muitas outras. Por muito que las usemos pensando que son (solo) nuossas ou de la nuossa lhéngua, eilhas ténen lhaços cun outras palabras, cun outras lhénguas, cun outras culturas que muitas bezes nien eimaginamos.
Desta beç esta Pruma nun ampeça cun ua fraze de naide. Ampeça cun un título. L oureginal, an eitaliano, ye este: “Viva el latino. Storie E Belleza Di una Lingua Inutile”. Nun serie preciso ler l lhibro para antender que se trata d’un zafio, ua spécie de ferronada que l outor, professor de l’Ounibersidade d’Oxford, mos dá para que mos deiamos de cunta de l balor de l lhatin, ua lhéngua que se cunsidera muorta, que yá pouco se studa i que muitos cunsidéran que nun sirbe para nada.
Yá por eiqui falemos de muita cousa, de tanta cousa, mas quaije siempre cun aquilho que ten a ber cun las lhénguas. I fui a pensar nisso qu’hoije me dei de cunta que se calhas nunca screbi subre l porquei de chamarmos a las nuossas falas “lhénguas”, “dialectos”, “eidiomas”, “falares”, etc.
Nun bamos eiqui a antrar an questones mui lhenguísticas pois todos estes chamadeiros ténen la sue stória, la sue rezon de ser, las sues splicaçones. Anteréssa-me solo saber porquei la mesma rialidade ten todos esses nomes. Ampecemos pul mais comun: lhéngua. Porquei se chama assi?
Ua de las cousas que muitas bezes oubimos subre l mirandés ye que esta ou aqueilha palabra, esta ou aqueilha maneira de dezir, tamien s’úsan neste ou naquel lhugar. Stamos a falar de palabras ou spressones que, muitas bezes, son bistas cumo calactelísticas de l mirandés mas que, an ciertos causos, se puoden scuitar por tierras que stan mais ou menos acerca de nós.
Por estas alturas de l anho, an que ls renuobos de la tierra mos amóstran l que ye la ressurreiçon, tamien ls poços, mesmo cun augas mais detebidas, s’ínchen de fuorça i de coraige i chégan quaije até la punta de riba. Quando nun arráman para fuora ampéçan a formar-se neilhes uns rumiacos, de color zberdeada, que bai tapando l’auga até nun la deixar ber.
Esta semana, die 21 de Febreiro, ye l Die Anternacional de la Lhéngua Materna. An todo l mundo i dezde l anho 2000, por einiciatiba de l’UNESCO, este die lhembra que la dibersidade lhenguística i l multilhenguísmo son andispensables al zambulbimiento. L respeito pulas lhénguas i las culturas ye un de ls alheçaces fundamentales ne l faborecimiento de la tolerância i de l respeito puls outros.
