A opinião de ...

La pruma braba

“Recuerde el alma dormida,
avive el seso y despierte
contemplando
cómo se pasa la vida,
cómo se viene la muerte
tan callando.”

Jorge Manrique, “Coplas a la muerte de mi padre”

Ls tiempos de Berano son, tradicionalmente, tiempos de çcanso. Ye berdade que solo ne l seclo XX, un pouco por todo l mundo a que chamamos oucidental, fui ganhando forma l’eideia i l dreito de tener uns dies de çcanso. Purmeiro dues semanas, apuis quatro, seran ls dies a que se ten dreito un pouco por todo l mundo. Mas, an buona berdade, fúrun ls antigos gregos i remanos ls purmeiros a pensar i a tratar de l çcanso. Ls purmeiros sabien que tener uns dies de sossego era mui amportante para trabalhar i rendir mais, subretodo quando se trataba d’assuntos antelectuales. Mas fúrun ls segundos a criar l’eideia d’un çcanso a que chamórun “otium”, ou seia, “ócio” i que, segundo alguns, era l cuntrairo de l “negotium”, ou seia, de l trabalho i de l comércio.
Assi i todo, “otium” nun querie propiamente dezir nun fazer nada. Pa ls remanos, l “otium” serbie para tomar cunta d’un própio, de la sue sabedorie, de la sue cultura, para ler i daprender todo aquilho que nun se puode fazer quando se trabalha. I todo passaba por tener un tiempo pa l çcanso i pa l studo. Mas isso nun era para todos. Staba çtinado als de las classes mais altas, aqueilhes que, tenendo puosses, puoden tamien çponer desse tiempo. Negócio, trabalho, era pa ls scrabos.
Mas un die, quando la giente ampeçou a querer tener mais i mais cousas materiales, tamien l “otium” acabou por caer an zgrácia, i l próprio Ampério Remano ampeçou a zbarrulhar-se.
L’Eidade Média carregou cun eilha esse peso i l’eideia de que l “otium” i l çcanso éran quaije pecado. Por isso, nien sequiera als Deimingos s’habie de star sien fazer nada. Benírun apuis ls tiempos modernos i cun eilhes l Renacimiento que reçucitou i troixo de nuobo la moda d’andar pul mundo, seia an cata d’abinturas, de riqueza ou tan solo de çcanso. Mais tarde, la Reboluçon Andustrial, par’alhá d’amponer tiempos de trabalho, fizo nacer ua nuoba classe social, tamien eilha cun dreito a biajar i a çcansar. I s’inda nun podiemos falar de “çcanso”, cumo hoije l conhecemos, eiqui ampeçou tamien a nacer ua nuoba maneira de bibir i de star ne l mundo, que nun seia solo para trabalhar.
Seia cumo fur, la berdade ye que las biaijes q’este tiempo de çcanso deixa fazer, tráien cun eilhas muitas cousas buonas. Biajar ye sonhar çpierto, ye daprender, ye quedar mais rico indas que se gaste algun denheiro. I porquei? Porque quedamos siempre cun las memórias, cun las lhembráncias, i cun ls recuordos de las pessonas que conheciemos, de ls lhugares que çcubrimos i besitemos.
I eiqui, sien querer, tornamos als remanos. “Recuordos” ye ua palabra que ben de l lhatin, formada cun l prefixo re-, que quier dezir de nuobo, i “cordis”, que quier dezir coraçon. Ye, por isso, un cachico mais que tener na memória, ye tornar a passar pul coraçon. I indas que ls remanos yá soubíssen que l lhugar de l conhecimiento nun era l coraçon, mas si la cabeça, la palabra quedou cumo memória dessas antigas créncias que l’eitimologie, biajando cun las palabras, mos bai amostrando.
Son estas mesmas cadenas eitimológicas que mos dízen que “acordar”, ne l sentido de “çpertar de l suonho”, ye tornar a juntar ls lhaços que mos prénden al nuosso coraçon, sendo outra beç quien somos. An alguns lhugares de la nuossa área lhenguística “recordar” inda quier dezir “çpertar”, ou seia, spabilar-se, tornar a si. Dízen alguns dicionairos q’este sentido inda se puode ancuntrar an tierras de León ou de las Astúrias. An mirandés, nunca l oubi, mas ye bien possible que s’use an alguas tierras, nas falas d’algua giente ou que steia na memória d’alguas pessonas. I ye esse mesmo sentido q’ancuntramos nas coplas que Jorge Manrique, ne l seclo XV, dedicou a la muorte de sou pai, pedindo a las almas que çpérten para tener cuncéncia de la rialidade.
I de ls tiempos de çcanso lhebamos tamien “memórias” i “lhembráncias”, dues palabras que son, eitimologicamente, la mesma, pois dambas a dues bénen de formas próssimas: “memoria”, que dou memória, i “memorare”, que ye donde ben la palabra “lhembrar”.
Por isso, an tiempo de merecidos çcansos, lhebemos nós memórias, lhembráncias ou recuordos, sabendo que ls buonos coraçones nun ténen lhemites. Bun çcanso!

Edição
3791

Assinaturas MDB